25 فروردين 1398 - 15:36

پشت پرده کودتا در لیبی

لیبی بار دیگر به صحنه درگیری بین گروه‌های داخلی تبدیل‌شده است. ژنرال خلیفه حفتر فرمانده شبه‌نظامیان «ارتش ملی لیبی» اخیراً حمله‌ای را علیه دولت مستقر در طرابلس که مورد تأئید جامعه بین‌المللی است، آغاز کرده است.
نویسنده :
محمد حسین رحمانی
کد خبر : 2677

لیبی بار دیگر به صحنه درگیری بین گروه‌های داخلی تبدیل‌شده است. ژنرال خلیفه حفتر فرمانده شبه‌نظامیان «ارتش ملی لیبی» اخیراً حمله‌ای را علیه دولت مستقر در طرابلس که مورد تأئید جامعه بین‌المللی است، آغاز کرده است. این اقدام وی به‌نوعی کودتا علیه دولت مستقر در طرابلس به شمار می‌رود. در حال حاضر در لیبی شاهد وجود دو دولت هستیم که بر سر قدرت با یکدیگر مبارزه می‌کنند: نخست دولت طرابلس به ریاست فایز السراج که در محافل بین‌المللی به رسمیت شناخته‌شده و دوم دولت عبدالله الثنی در شرق کشور با حمایت خلیفه حفتر. نکته مهم این است که کودتای حفتر در حالی رخ می‌دهد که اخیراً دولت فایز السراج و ژنرال حفتر با یکدیگر به تفاهم رسیده بودند. قرار بود انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری لیبی تا پایان سال ۲۰۱۹ تحت نظارت سازمان ملل برگزار شود. اکنون نیرو‌های وابسته به ژنرال حفتر عملیات خود را برای تصرف شهر طرابلس شروع کرده‌اند. به نظر می‌رسد که شروع درگیری‌ها در لیبی را باید متأثر از دخالت برخی کشور‌های عربی مانند امارات و عربستان دانست؛ اما خلیفه حفتر کیست و چه کشور‌هایی و با چه اهدافی وی را تشویق به کودتا کرده‌اند؟

ژنرال حفتر کیست؟
خلیفه حفتر در تاریخ سیاسی لیبی در نقش‌های مختلفی ظاهرشده است؛ همراه و فرد مورد اعتماد معمر قذافی، عضو جنبش اپوزیسیون لیبی، جاسوس احتمالی سازمان سیا (آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا) و بالاخره فعال در قیام علیه قذافی است. او در اتحاد جماهیر شوروی سابق آموزش نظامی دید و در سال ۱۹۶۹ همراه با قذافی علیه شاه ادریس کودتا کرد و در دوران قذافی از نردبان قدرت بالا رفت. حفتر در جریان درگیری‌های نظامی میان لیبی و چاد (۱۹۷۸ تا ۱۹۸۷) به اسارت گرفته شد؛ اما رهبر لیبی به‌جای تلاش برای آزادی او مدعی شد که حفتر به ارتش او تعلق نداشته است. درنهایت، سازمان سیا موجبات آزادی او را فراهم کرد. حفتر پس از آن سه دهه در آمریکا زندگی کرد. بسیاری معتقدند که خلیفه حفتر بیش از سه دهه جاسوس آمریکا بوده است. حفتر در سال ۲۰۱۱ به لیبی بازگشت تا به جنبش علیه قذافی بپیوندد. شورای ملی موقت که بازوی سیاسی شورشیان بود، او را به ریاست نیرو‌های زمینی برگزید؛ اما حفتر از همان ابتدا مورد اعتماد کامل این شورا نبود. اعضای شورای ملی موقت لیبی او را تشنه قدرت و بسیار جاه‌طلب می‌دانستند و نگران این بودند که او به دنبال ایجاد یک دیکتاتوری جدید باشد. شبه‌نظامیان تحت رهبری خلیفه حفتر موفق شدند نیرو‌های اسلام‌گرا را در سال ۲۰۱۷ از بنغازی بیرون کنند. در ماه ژانویه ۲۰۱۹ نیرو‌های حفتر توانستند مناطقی از جنوب لیبی را که حوزه‌های نفتی این کشور بودند به تصرف خود درآورند. درنهایت از روز چهارشنبه ۱۴ فروردین او و شبه‌نظامیانش قصد تصرف پایتخت را کرده‌اند؛ جایی که دولت «وفاق ملی» به ریاست فائز السراج در آن مستقر است و از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته می‌شود. ژنرال خلیفه حفتر قدرتش مدیون کمک‌های کشور‌های مختلفی ازجمله عربستان، امارات متحده عربی، مصر و فرانسه است.

عربستان و امارات پشت‌صحنه ناآرامی‌های لیبی
حفتر یک هفته قبل از آغاز عملیات آزادسازی طرابلس، در عربستان بود و با شاه و ولیعهد و رئیس دستگاه اطلاعات سعودی (استخبارات) دیدار کرد. قبل از آن نیز در ماه فوریه به امارات سفر کرد. گفته می‌شود حفتر از یک سال پیش آماده آغاز عملیات بوده است، اما مصر و امارات در خصوص زمان آغاز عملیات با عربستان اختلاف‌نظر داشته‌اند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که در جریان این دو سفر، چراغ سبز حمله به حفتر داده شده است. سیاستمداران لیبیایی معتقدند که امارات و عربستان و حتی مصر از اقدامات خلیفه حفتر در قبال طرابلس حمایت می‌کنند. آن‌ها معتقدند که این ۳ کشور عربی تلاش دارند یک «عبدالفتاح السیسی» دیگر در لیبی به وجود آورند چرا که خلیفه حفتر از پول و سلاح کافی برای اجرای چنین عملیات گسترده‌ای برخوردار نیست و این عملیات دقیقاً یک هفته بعد از سفر اخیر حفتر به عربستان صورت گرفته است. بر این اساس، امارات و مصر سلاح و تجهیزات نظامی سنگین را به نظامیان وابسته به حفتر تحویل داده‌اند.

هراس عربستان و امارات از موج جدید بیداری اسلامی
عربستان و امارات به‌عنوان دو کشور با سیستم حکومت موروثی همواره از انقلاب‌های عربی واهمه داشته‌اند. در شرایط کنونی نیز هر نوع نشانه‌ای از بازگشت موج انقلاب به جهان عرب به معنای به لرزه درآمدن پایه‌های بقای ارتجاع عرب است. بررسی تحولات لیبی و موضع‌گیری حفتر نسبت به گفتگو با مخالفان نشان می‌دهد که در این میان و طی تنها چند روز یک غافلگیری و تحول عجیبی در لیبی صورت گرفته است. به نظر می‌رسد که دیدار پادشاه عربستان با حفتر در سایه اعتراضات مردمی در الجزایر و نگرانی عربستان و امارات نسبت به کشیده شدن این اعتراضات به این ۲ کشور بی‌ارتباط به هم نیستند. بر اساس گزارش‌های منتشرشده، خلیفه حفتر یک بسته مالی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار از عربستان دریافت کرده که برای اجرای عملیاتش علیه طرابلس و خریدن بخشی از سیاستمداران لیبی و افسران مستقر در طرابلس کافی بوده است. امارات و عربستان در ماه‌های گذشته کوشیدند با حمایت‌های مختلف از حفتر از خلأ قدرت در قسمت‌های جنوبی لیبی استفاده نموده و حفتر را بر این مناطق مسلط کنند. مناطق جنوبی لیبی دارای منابع نفتی فراوانی است. سیاست عربستان این است که حفتر هرچه منابع اقتصادی بیشتری در داخل لیبی به دست آورد تا بتواند باقدرت بیشتری بر عرصه سیاسی لیبی نفوذ کند. این حمایت‌ها باعث شد تا حفتر در اواخر بهمن‌ماه گذشته بر میدان نفتی «الشراره» در جنوب غربی لیبی مسلط شود، میدان نفتی الشراره روزانه ۳۱۵ هزار بشکه نفت تولید می‌کند. با توجه به اینکه جامعه بحران‌زده لیبی پس از ۸ سال شدیداً تشنه ثبات و نظم است، درواقع عربستان به دنبال القا این تفکر در لیبی است که یگانه ایجادکننده نظم و ثبات در لیبی ژنرال حفتر است.

تلاش غرب برای جلوگیری از تشکیل دولت اسلام‌گرا
قرار است انتخابات لیبی تا پایان سال ۲۰۱۹ برگزار شود. پیش‌بینی غربی‌ها و کشور‌های مرتجع عربی این است که در صورت برگزاری انتخابات آزاد و شفاف، اسلام‌گرایان به هرم قدرت صعود خواهند کرد. به نظر می‌رسد یکی دیگر از دلایل حمله ژنرال حفتر به طرابلس این است که حفتر می‌خواهد زمام امور لیبی را به دست گیرد و انتخابات آینده را به نحوی مدیریت و هدایت کند که گروه‌های اسلام‌گرا در آن حذف شوند، یعنی روند تحولات در لیبی به‌گونه‌ای رقم بخورد که به‌جای اینکه یک حکومت اسلامی در این کشور تشکیل شود، یک دولت سکولار قدرت را در اختیار بگیرد، درست همانند دولتی که نظامیان مصری در قاهره تشکیل دادند. چرا که شمال آفریقا منطقه‌ای بسیار راهبردی برای غربی‌ها محسوب می‌شود. از طرف دیگر، حفتر روابط خوبی با رژیم صهیونیستی دارد و در سخنان رسمی خود به دریافت کمک از اسرائیل نیز اشاره نموده بود؛ در مقابل، اسرائیل حفتر را یک مهره خوب برای جلوگیری از ورود سلاح به غزه از طریق لیبی می‌داند.

ارسال نظرات